علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران؛ مجمع گفتگوی همکاری آسیا: فرصتی برای تعمیق همکاریها و تعاملات درون آسیایی

این هفته، تهران میزبان نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو مجمع گفتگوی همکاری آسیا موسوم به "ای سی دی" است. وزرا و مقامات ارشد 35 کشور عضو مجمع به‌همراه رؤسای سازمان‌های منطقه‌ای و چندجانبه آسیایی در این نشست حضور خواهند داشت.

این رویداد مهمِ چندجانبه در حالی برگزار می‌شود که جمهوری اسلامی ایران داغدارِ فقدان و شهادت دو تن از پیشتازان عرصه چندجانبه گرایی، آیت الله رئیسی رئیس جمهور و دکتر امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، است. نشستِ پیش ِرو در تهران نیز با نگاه بلند و حمایت هر دو بزرگوار برنامه‌ریزی شد. در دولت سیزدهم اهتمام جدی و‌ چشم‌گیری از سوی رئیس جمهور و‌ وزیر امور خارجه شهید به عمل آمد تا عدم انحصار تعامل و عدم اتکا به غرب با نگاه به شرق جامه عمل پوشیده، هویت آسیایی تقویت گردد و در نهایت سیاست همسایگی در خدمت توسعه و امنیت دسته جمعی قرار گیرد. بی‌شک همگرایی منطقه‌ای در چارچوب عضویت فعال در سازمان‌های منطقه‌ای و‌ جهانی ، جامعه جهانی را از آفات نظام سلطه رها ساخته و به چندجانبه گرایی به‌عنوان راه حل رسیدن به عدالت در عرصه بین‌المللی سوق خواهد داد. توجه ویژه دولت سیزدهم به سازمان همکاری شانگهای و مجموعه بریکس که با رسمیت یافتن عضویت جمهوری اسلامی ابران در این دو سازوکار بین‌المللی مبتنی بر تفکر چندجانبه گرایی آغاز شد و با مشارکت فعال در آنها ادامه یافت، از همین منظر قابل ارزیابی است. در مسیر چندجانبه گرایی باید به هویت و آرمان‌ها نیز توجه نمود و مجمع گفتگوی همکاری آسیا دربرگیرنده پاسخ به این نیاز ضروری است. حضور قدرت‌های نوظهور در این مجمع تحرک مضاعفی برای هویت بخشی به این مجمع داده و امیدواری به آینده درخشان آن را افزایش خواهد داد.

آسیا و جهان کماکان در اندوه عمیق و بهت شدید ناشی از استمرار جنایات و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه به‌سر می‌برد. هم اکنون بیش از ۸ ماه از فاجعه انسانی در سرزمین فلسطین می‌گذرد و جامعه جهانی با ممانعت های پیش‌آمده از سوی نظام سلطه همچنان در توقف حملات به مردم بی‌گناه به‌ویژه زنان و‌کودکان ناکام مانده است. در این میان اعضای مجمع گفتگوی همکاری آسیا هر یک به نوبه خود برای پایان‌دادن به این جنایات و استقرار آتش‌بس و ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه تلاش کرده‌اند. تلاش دسته‌جمعی در این خصوص همچنان یک ضرورت لازم و گامی در جهت اهداف این مجمع است و در طی نشست تهران مورد تاکید قرار خواهد گرفت.

لازم به یادآوری است که در اواسط خردادماه نیز با حضور در نشست وزرای خارجه سازمان همکاری اقتصادی دی هشت در ترکیه، شاهد تلاش‌های کشورهای عضو آن سازمان در جهت اتخاذ مواضع جمعی برای متوقف کردن‌ حملات و پایان نسل‌کشی در غزه بودیم.

مجمع گفتگوی همکاری آسیا که در سال 1381 ایجاد شد، گستره وسیعی از قاره پهناور آسیا را در برمی‌گیرد. سی و پنج کشور عضو مجمع مجموعا 56 درصد جمعیت و 35 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند و از طریق گفتگو و شراکت در پی توسعه مناسبات در حوزه‌های مختلف همچون مواصلات و ارتباطات؛ علوم، فن‌آوری و نوآوری؛ آموزش و توسعه منابع انسانی؛ امنیت غذایی، امنیت انرژی و امنیت آبی؛ فرهنگ و گردشگری؛ و توسعه فراگیر و پایدار هستد. جمهوری اسلامی ایران در سال 1383 به عضویت مجمع گفتگوی همکاری آسیا درآمد و از جمله اعضای فعال آن بشمار می‌رود. از مهرماه 1402ریاست این مجمع بر عهده وزیر خارجه فقیدمان قرار گرفت.علاوه بر جمهوری اسلامی ایران، تایلند، اندونزی، مالزی، فیلیپین، برونئی، سنگاپور، کامبوج، ویتنام، میانمار، لائوس، نپال، روسیه، ترکیه، ژاپن، چین، مغولستان، کره جنوبی ، هند، افغانستان، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، بوتان، کویت، بحرین، عربستان، قطر، امارات، عمان، فلسطین، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان عضو مجمع هستند.

یکی از آرمان‌های مجمع، تشکیل "جامعه آسیایی" اعلام شده است. با توجه به غنای فرهنگی و ارزش‌های ماندگار آسیایی، و نیز بنیان‌های قوی بالقوه و بالفعل اقتصادی و فن‌آورانه در این قاره، چنانچه حس مشترک ملل قاره آسیا به تعلق به یک جامعه آسیایی، ظهور و جلوه بیشتری پیدا کند قطعا برکات و حسنات فراوانی برای ایشان به‌همراه خواهد داشت. این می‌تواند دولت‌های آسیایی را نیز در زمانی مناسب ترغیب به ایجاد ائتلاف‌های آسیایی و البته "اتحادیه آسیایی" نماید. مجمع گفتکوی همکاری آسیا می‌تواند نقش مهمی در این جهت ایفا کند. در این میان نباید از تاثیر تعاملات مردم با مردم و نیز نقش بخش خصوصی در تحقق این اهداف ارزشمند غافل بمانیم. گردشگری و مبادلات فرهنگی درون-آسیایی و نیز حضور پررنگ بخش خصوصی کشورهای عضو مجمع در تعاملات اقتصادی و تجاری درون آسیایی، پیشرانهای موثری در این مسیر می‌باشند.

در دوران ریاست بر مجمع، جمهوری اسلامی ایران در هر دو حوزه فوق،  قدم‌های خوبی برداشت. اعلام یزد به‌عنوان "پایتخت گردشگری ای سی دی در سال 2024" بستر مناسبی را برای برگزاری برخی فعالیت‌ها و  برنامه‌های فرهنگی-گردشگری آسیایی فراهم کرده است. همچنین، نشست وزرای گردشگری کشورهای عضو مجمع را نیز در سال جاری در یزد خواهیم داشت و وزرای محترم در خصوص همکاری‌های آتی تصمیم‌گیری خواهند نمود. اصفهان نیز در اردیبهشت‌ماه جاری میزبان اتاق‌های بازرگانی کشورهای عضو مجمع بود که در خصوص برخی اقدامات مشترک آتی توافقاتی را رقم زدند و سند "میثاق اصفهان" را منتشر نمودند.

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مشتمل بر چند جانبه گرایی، همسایگی و توسعه دسته جمعی از طریق منطقه گرایی است. از این روی، مقابله با یک‌جانبه گرایی و سلطه طلبی و حمایت از سازوکارهای چند جانبه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در ردیف اولویت‌های دیپلماسی کشور قرار دارد. به همین جهت، از فرصتِ ریاستِ خود بر مجمع گفتگوی همکاری آسیا برای تقویت و تثبیت ساختارهای گفتگو و همکاریِ آن استفاده کرده‌ایم و با حمایت کشورهای عضو و دبیرخانه مجمع، قدم‌های موثر و مثبتی در این راستا برداشته شده است. نشست وزرای خارجه کشورهای عضو در تهران برخی از این اقدامات و ابتکارات را مورد بررسی قرار داده و درباره آن و تصمیم‌گیری خواهد شد.

علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران